Kumpulan Sagata Atau Pattun dan Adi adi Lampung
Cindri yanto - Sagata atau Pattun dan Adi adi lampung memiliki makna dan tujuan yang sama yaitu salah satu jenis sastra lisan lampung yang berbentuk puisi, Seperti yang kita ketahui bahwa lampung terbagi menjadi dua kelompok diantaranya Lampung Pesisir atau Sai Batin dan Lampung Pepadun selain dikenal juga dengan Lampung peminggir
Yang membedakan kedua kelompok masyarakat lampung tersebut adalah dari daerah tempat tinggal dan Dialek yang di gunakan. Jika Masyarakat lampung Saibatin tinggal di Pesisir Pantai dan menggunakan bahasa dialek (A). Berbeda dengan Lampung Pepadun yang tinggal di daerah Pedalaman din tengah tengah Provinsi Lampung serta menggunakan bahasa dialek (O)
Dengan adanya dua kelompok masyarakat lampung inilah, dikenalnya Sagata, Pattun dan Adi adi. Istilah Pattun dikenal dilingkungan masyarakat lampung Abung, Menggala (Tulang Bawang), Melinting, Way Kanan, Sungaki dan Pubian. Sedangkan Istilah Sagata dan Adi-adi dikenal dilingkungan masyarakat lampung Pesisir
Pattun atau Sagata dan Adi-adi Di kalangan masyarakat lampung sendiri biasanya digunakan dalam acara muda mudi yang bersifat bersukaria seperti acara Nyambai, Miyah Damagh, Kedayek Nayuh dan lain lain
Berikut ini kumpulan dan conton Pattun atau Sagata dan Adi-adi lampung
- Adi-adi Pembuka Cawa
Tabik pun nabik tabik, sikindua na ganta haga bubalah cutik, lain hak semberana mula kususun kicik, sejar guai kekira terhadap di sai ramik, perwatin sai mulia
Ki ram ji lana hurik, semapu di pengrasa Sekali tungga bangik, sekali tungga lara Agama ngayun betik, delom segala rupa Sai haram dang tikanik, neraka radu nangga
Hambor titiran ulung, cakak mahligai kaca Turun di tanoh lampung, hinggop datas bendira Wai tehili jak gunung, haga nuju humara Kabarni disan burung, wat nuri pandai cawa
- Adi Adi Teteduhan
Batangni tihang agung, bulungni kipas cina
Buahni penabuh gung, tikanik bangik nana
Lapahni injing-injing, gegoh burung senggerak
Ratong haga ngemaling, jak jaoh tapok nyurak
Kap rik waw tanoh mekah, ratong mit tanoh lampung
Sai gugor jadi metah, sai hambor jadi burung
- Adi Adi Merdika
Pitu belas agustus, di tahun empat lima
Rani jumahat kudus, tanggal siwa puasa
Ripulusi meletus, indonesia merdika
Badik pedang tihunus, rakyat bila negara
Gegoh banjir rik arus, semangat bangsa kita
Musti hancur rik angus, sapa ngehalangi ya
Ripulusi ram terus, jak aceh mit papua
Dengan niat sai tulus, berjuang gagah nana
Rantai penjajah putus, jak bumi nusantara
- Adi - adi Sanak Haruk
Dengi pai nyak bubagai, jama ahli puwari
Kenyin jejama pandai, riwayat sai kubiti
Riwayat sai kubiti, hurik delom dunia
Diandan ahli wari, beduwa sapa haga
Beduwa sapa haga, tukang kanik mi ngingi
Sanak haruk sengsara, selalu nedos hati
Selalu nedos hati, sedihni mak kehingga
Mit di sai purarepi, mak ngedok sai ngiman ya
Mak ngedok sai ngiman ya, sakik bagimu badan
Sedong jak hulun tuha, mak ngedok peninggalan
Mak ngedok peninggalan, jama diriku sinji
Diandankon kemaman, debi pagi kusuwi
Debi pagi kusuwi, kenyin dang kemarahan
Kapan kuk debi-debi, duwai ngusung lasuhan
Duwai ngusung lasuhan, mulang tongkop di gerih
Sesampaiku di lamban, nyak dikayunkon malih
Nyak dikayonkon malih, haga dipa mak nantu
Lah lawi matti sedih, nasib nimpa diriku
- adi adi tikham
Bayang bayangmu kundang, khatong di tengah bingi
Minjak diguyang hiwang, niku delom hanipi
Luah nyak mit tangebah, mejong di lambung batu
Nenggakhah bulan wewah, tabinta munih niku
Kutenggakhah di bulan, khindu mendayu-dayu
Kidang pagun mak pampan, ulih lain pudakmu
Haku wewah bang kelom, bulan tanggal sehakhi
Haku lupa ki pedom, bang tungga di hanipi
Payah nyak hani langgam, nimba laok sebuku
Payah nyak ngandan tikham, bangik ki khiya niku
Cakak jan nimpat lesung, sanak lapah sekula
Tekacai sai kupegung, kapan niku tabinta
Kelapa di duwakha, tanohni haga tejuh
Kapan niku tabinta, badanku lemoh lumpuh
Betik susunni pikhing, sudu delom pengantak
Badan kukhasa makhing, ki niku mak kuliak
Punyanamu mak gindam, wai di lambung talos
Punyanamu mak tikham, kinandi payah nedos
Mesak manggamu kodo, dipekhom dibah jami
Gegoh nyak niku kodo, tikham dawah dabingi
Kudengi nyikham - sikham, labung di tengah laok
Lain ki nyak mak tikham, haga tungga mak dapok
Kapan kuk debi - debi, nyak nangguh sakik hulu
Kidang mawat sekali, budiku tikham diku
Wailima padasuka, kedundung kububatu
Kubabangkon di sapa, ki nyak tikham di niku
Dulik - dulik di khanjang, bubantal bukelambu
Minjak munih nyak miwang, khasa diguyang niku
Khelomni wai kuselom, pagun mak tungga batu
Khelom bingi mak pedom, santokh tabinta diku
- Adi adi Sakhih
Kawai handak juga nyak, mak kupabalin- balin
Sakhih diku juga nyak, mak kupamain -main
Matti hekhum melati, mak gegoh di cempaka
Debingi kuhanipi, dawah disepok mata
Kekhis khuwa nyak kodo, midokh di pasakh banton
Hilang nyawa nyak kodo, ampai dipangka temon
Wai jelai jambat ampai, khanglaya padang khatu
Kagekhingan kham ampai, kekalau jadi judu
Haga nyak mandi di mas, selom selonsokh dinton
Niku penyambung napas, nyak ngekhadukon angon
Mak dapok menok laok, tabinta di tanjungan
Nimpat jan kukhuk khangok, niku guai gantungan
Najin hujan dang labung, kemakhau dang ki panas
Nyak nutuk dang diusung, nyak tepik dang ki tikas
Mejong - mejong di jambat, nunggu hulun teliyu
Sapa liwat kusambat, nyak ngulih - ulih niku
Mustahil ya mak banjikh, ki khani labung dunggak
Mustahil nyak mak watikh, ki niku watikh di nyak
Mandi di kulam yaman, sehakhi bulan haji
Payah netopkon iman, niku pengguda hati
Mak bakhih kantu paku, jukuk di tengah sabah
Mak bakhih kantu niku, sungi angon mak khubah
Pelok awimu pelok, pelok panjang selawi
Niku kubekom khedok, sanajin guncang bumi
Kuliak niku medoh, hilokmu paku layu
KHepa wai disop tanoh, kagekhingku di niku
Nanom khampai biding wai, tuoh di gelikh batu
Khepa sikhokni khantai, khiya nyak jama niku
Asing wewahni bulan, mak liyu matakhani
Niku jukhagan lamban, mak niku sapa lagi
- Adi Adi Layau
Jak lunik sinjang lilik, balak sinjang sekhilang
Jak lunik ngandan sakik, balak mak nungga senang
Ngelagok nyak di punai, punai khindu di kawat
Nyak hanyuk lain di wai, sai ngandan dikhi mawat
Sinjang kebatku mawat, sinjang sakhungmu lamon
Sai ngandan dikhi mawat, sai demon diku lamon
Dang miwang niku maju, kantu bubakh mak pangan
Sai demu khadu nantu, sai di nyak wallah walam
Kudengi nyak wai nyak wai, hani sai ketutungan
Nyak hakhap kilu tawai, hukhikku ji tanggungan
Yu kidah sakhat ukhut, belimbing di pangkalan
Ki hati tipadukhut, api lajuni badan
Ngejintuk benang kusuk, benang panjang selawi
Nungah lelakun binuk, temang mak bangik lagi
Ibakhat wai di gelas, panjak kidang mak nyata
Gekhing kubatok bibas, khabai kantu kentakha
Ngenggulai tangkil sigi, mak munih bukelapa
Sakik sekhibu khinci, lelakunku ji ganta
Mit duwai pancukh langok, mulang mandi di imbun
Luh bela badan langok, ngembabiti lelakun
Legundi laok sepi, pengintaianni bajau
Ki kheji juga hati, angon-angonku layau
Gumukhuh delom sangkakh, manuk lebon kelabai
Ngeliak bulan tetakh, badan hancukh jadi wai
Pisang mesak di juyu, bela dikanik tupai
Miwang nyak khadu leju, gantung galah nyak khabai
Ngedentum lain humbak, kelapa gugokh kekhing
Lain tutukan ki nyak, pekhahu gincing mikhing
Tawai pai nyak pastakun, ilmu bawanku mati
Mak guna nyak disantun, ki napasku mak lagi
- adi Adi Rasan
Mawat kubuang jala, ki mak iwani lamon
Mawat kubuka cawa, ki mak cawa setemon
Cakak di kapal siyom, bulayar mit betawi
Kinandi diri liyom, nenggarah matarani
Kinandi gila ading, siri nihan do hati
Ki tidacing nyak miring, huwok di hujung tapi
Nyak nyomor di kaponggor, kayu tenuar nambi
Nyak nyomor niku pintor, pandai sekula ngaji
Asing lamonni kasai, mak liyu kasai batu
Asing lamonni indai, mak liyu kantu niku
Kudengi nyirih-sirih, wai di kendali pekon
Najin wat indai barih, di niku nyak sai demon
Batangari wai tebu, banjir keliwat harus
Taki pandaiku diku, cinta mak pandai putus
Haga nyak nanom kupi, ki dikeni dunia
Haga nyak mit di kuti, ki dikeni ranglaya
Segalani kusansat, sanajin labung batu
Di niku rang bupukat, ngeradukon tinemu
Wai lunik jak pematang, pancuran bulung randu
Nyak sakik kalau senang, ki pubandung di niku
Kantu niku mit duwai, tenggarah batang jambu
Kantu niku mak pandai, mak judu kantu niku
Cakak nyak mit pematang, ngibarkon kain handak
Ki judu wallah alam, ki niat mak dapok mak
Mengkudu ki ya kayu, cempaka ki ya ngumbang
Judu ram ki ya laju, bitian ki ram lipang
Semampuk jukuk juyu, maju-majuni sanak
Lambat yu ringkas payu, nutuk pilihmu ki nyak
Kutulis malam kemis, radu di rani sabtu
Cawaku radu habis, tinggal nunggu jak niku
Na kantu reno do puakhi kumpulan Sagata, Pattun dan Adi adi Lampung sa kilu mahap jama sekindua kantu bang wat salah dilom penyampaian tulisan hijo. Tujuan sikam menjaga dalih melestariko adat budaya lappung kalau mawat punah sampai anak cucu gham ghik lebon di akuk hulun. (Sumber adi adi: irfananshory.blogspot.com & pardasuka-pringsewu.blogspot.com) Tabik pun "Gambar: Cindri Yanto"
Yang membedakan kedua kelompok masyarakat lampung tersebut adalah dari daerah tempat tinggal dan Dialek yang di gunakan. Jika Masyarakat lampung Saibatin tinggal di Pesisir Pantai dan menggunakan bahasa dialek (A). Berbeda dengan Lampung Pepadun yang tinggal di daerah Pedalaman din tengah tengah Provinsi Lampung serta menggunakan bahasa dialek (O)
Dengan adanya dua kelompok masyarakat lampung inilah, dikenalnya Sagata, Pattun dan Adi adi. Istilah Pattun dikenal dilingkungan masyarakat lampung Abung, Menggala (Tulang Bawang), Melinting, Way Kanan, Sungaki dan Pubian. Sedangkan Istilah Sagata dan Adi-adi dikenal dilingkungan masyarakat lampung Pesisir
Pattun atau Sagata dan Adi-adi Di kalangan masyarakat lampung sendiri biasanya digunakan dalam acara muda mudi yang bersifat bersukaria seperti acara Nyambai, Miyah Damagh, Kedayek Nayuh dan lain lain
Berikut ini kumpulan dan conton Pattun atau Sagata dan Adi-adi lampung
- Adi-adi Pembuka Cawa
Tabik pun nabik tabik, sikindua na ganta haga bubalah cutik, lain hak semberana mula kususun kicik, sejar guai kekira terhadap di sai ramik, perwatin sai mulia
Ki ram ji lana hurik, semapu di pengrasa Sekali tungga bangik, sekali tungga lara Agama ngayun betik, delom segala rupa Sai haram dang tikanik, neraka radu nangga
Hambor titiran ulung, cakak mahligai kaca Turun di tanoh lampung, hinggop datas bendira Wai tehili jak gunung, haga nuju humara Kabarni disan burung, wat nuri pandai cawa
- Adi Adi Teteduhan
Batangni tihang agung, bulungni kipas cina
Buahni penabuh gung, tikanik bangik nana
Lapahni injing-injing, gegoh burung senggerak
Ratong haga ngemaling, jak jaoh tapok nyurak
Kap rik waw tanoh mekah, ratong mit tanoh lampung
Sai gugor jadi metah, sai hambor jadi burung
- Adi Adi Merdika
Pitu belas agustus, di tahun empat lima
Rani jumahat kudus, tanggal siwa puasa
Ripulusi meletus, indonesia merdika
Badik pedang tihunus, rakyat bila negara
Gegoh banjir rik arus, semangat bangsa kita
Musti hancur rik angus, sapa ngehalangi ya
Ripulusi ram terus, jak aceh mit papua
Dengan niat sai tulus, berjuang gagah nana
Rantai penjajah putus, jak bumi nusantara
- Adi - adi Sanak Haruk
Dengi pai nyak bubagai, jama ahli puwari
Kenyin jejama pandai, riwayat sai kubiti
Riwayat sai kubiti, hurik delom dunia
Diandan ahli wari, beduwa sapa haga
Beduwa sapa haga, tukang kanik mi ngingi
Sanak haruk sengsara, selalu nedos hati
Selalu nedos hati, sedihni mak kehingga
Mit di sai purarepi, mak ngedok sai ngiman ya
Mak ngedok sai ngiman ya, sakik bagimu badan
Sedong jak hulun tuha, mak ngedok peninggalan
Mak ngedok peninggalan, jama diriku sinji
Diandankon kemaman, debi pagi kusuwi
Debi pagi kusuwi, kenyin dang kemarahan
Kapan kuk debi-debi, duwai ngusung lasuhan
Duwai ngusung lasuhan, mulang tongkop di gerih
Sesampaiku di lamban, nyak dikayunkon malih
Nyak dikayonkon malih, haga dipa mak nantu
Lah lawi matti sedih, nasib nimpa diriku
- adi adi tikham
Bayang bayangmu kundang, khatong di tengah bingi
Minjak diguyang hiwang, niku delom hanipi
Luah nyak mit tangebah, mejong di lambung batu
Nenggakhah bulan wewah, tabinta munih niku
Kutenggakhah di bulan, khindu mendayu-dayu
Kidang pagun mak pampan, ulih lain pudakmu
Haku wewah bang kelom, bulan tanggal sehakhi
Haku lupa ki pedom, bang tungga di hanipi
Payah nyak hani langgam, nimba laok sebuku
Payah nyak ngandan tikham, bangik ki khiya niku
Cakak jan nimpat lesung, sanak lapah sekula
Tekacai sai kupegung, kapan niku tabinta
Kelapa di duwakha, tanohni haga tejuh
Kapan niku tabinta, badanku lemoh lumpuh
Betik susunni pikhing, sudu delom pengantak
Badan kukhasa makhing, ki niku mak kuliak
Punyanamu mak gindam, wai di lambung talos
Punyanamu mak tikham, kinandi payah nedos
Mesak manggamu kodo, dipekhom dibah jami
Gegoh nyak niku kodo, tikham dawah dabingi
Kudengi nyikham - sikham, labung di tengah laok
Lain ki nyak mak tikham, haga tungga mak dapok
Kapan kuk debi - debi, nyak nangguh sakik hulu
Kidang mawat sekali, budiku tikham diku
Wailima padasuka, kedundung kububatu
Kubabangkon di sapa, ki nyak tikham di niku
Dulik - dulik di khanjang, bubantal bukelambu
Minjak munih nyak miwang, khasa diguyang niku
Khelomni wai kuselom, pagun mak tungga batu
Khelom bingi mak pedom, santokh tabinta diku
- Adi adi Sakhih
Kawai handak juga nyak, mak kupabalin- balin
Sakhih diku juga nyak, mak kupamain -main
Matti hekhum melati, mak gegoh di cempaka
Debingi kuhanipi, dawah disepok mata
Kekhis khuwa nyak kodo, midokh di pasakh banton
Hilang nyawa nyak kodo, ampai dipangka temon
Wai jelai jambat ampai, khanglaya padang khatu
Kagekhingan kham ampai, kekalau jadi judu
Haga nyak mandi di mas, selom selonsokh dinton
Niku penyambung napas, nyak ngekhadukon angon
Mak dapok menok laok, tabinta di tanjungan
Nimpat jan kukhuk khangok, niku guai gantungan
Najin hujan dang labung, kemakhau dang ki panas
Nyak nutuk dang diusung, nyak tepik dang ki tikas
Mejong - mejong di jambat, nunggu hulun teliyu
Sapa liwat kusambat, nyak ngulih - ulih niku
Mustahil ya mak banjikh, ki khani labung dunggak
Mustahil nyak mak watikh, ki niku watikh di nyak
Mandi di kulam yaman, sehakhi bulan haji
Payah netopkon iman, niku pengguda hati
Mak bakhih kantu paku, jukuk di tengah sabah
Mak bakhih kantu niku, sungi angon mak khubah
Pelok awimu pelok, pelok panjang selawi
Niku kubekom khedok, sanajin guncang bumi
Kuliak niku medoh, hilokmu paku layu
KHepa wai disop tanoh, kagekhingku di niku
Nanom khampai biding wai, tuoh di gelikh batu
Khepa sikhokni khantai, khiya nyak jama niku
Asing wewahni bulan, mak liyu matakhani
Niku jukhagan lamban, mak niku sapa lagi
- Adi Adi Layau
Jak lunik sinjang lilik, balak sinjang sekhilang
Jak lunik ngandan sakik, balak mak nungga senang
Ngelagok nyak di punai, punai khindu di kawat
Nyak hanyuk lain di wai, sai ngandan dikhi mawat
Sinjang kebatku mawat, sinjang sakhungmu lamon
Sai ngandan dikhi mawat, sai demon diku lamon
Dang miwang niku maju, kantu bubakh mak pangan
Sai demu khadu nantu, sai di nyak wallah walam
Kudengi nyak wai nyak wai, hani sai ketutungan
Nyak hakhap kilu tawai, hukhikku ji tanggungan
Yu kidah sakhat ukhut, belimbing di pangkalan
Ki hati tipadukhut, api lajuni badan
Ngejintuk benang kusuk, benang panjang selawi
Nungah lelakun binuk, temang mak bangik lagi
Ibakhat wai di gelas, panjak kidang mak nyata
Gekhing kubatok bibas, khabai kantu kentakha
Ngenggulai tangkil sigi, mak munih bukelapa
Sakik sekhibu khinci, lelakunku ji ganta
Mit duwai pancukh langok, mulang mandi di imbun
Luh bela badan langok, ngembabiti lelakun
Legundi laok sepi, pengintaianni bajau
Ki kheji juga hati, angon-angonku layau
Gumukhuh delom sangkakh, manuk lebon kelabai
Ngeliak bulan tetakh, badan hancukh jadi wai
Pisang mesak di juyu, bela dikanik tupai
Miwang nyak khadu leju, gantung galah nyak khabai
Ngedentum lain humbak, kelapa gugokh kekhing
Lain tutukan ki nyak, pekhahu gincing mikhing
Tawai pai nyak pastakun, ilmu bawanku mati
Mak guna nyak disantun, ki napasku mak lagi
- adi Adi Rasan
Mawat kubuang jala, ki mak iwani lamon
Mawat kubuka cawa, ki mak cawa setemon
Cakak di kapal siyom, bulayar mit betawi
Kinandi diri liyom, nenggarah matarani
Kinandi gila ading, siri nihan do hati
Ki tidacing nyak miring, huwok di hujung tapi
Nyak nyomor di kaponggor, kayu tenuar nambi
Nyak nyomor niku pintor, pandai sekula ngaji
Asing lamonni kasai, mak liyu kasai batu
Asing lamonni indai, mak liyu kantu niku
Kudengi nyirih-sirih, wai di kendali pekon
Najin wat indai barih, di niku nyak sai demon
Batangari wai tebu, banjir keliwat harus
Taki pandaiku diku, cinta mak pandai putus
Haga nyak nanom kupi, ki dikeni dunia
Haga nyak mit di kuti, ki dikeni ranglaya
Segalani kusansat, sanajin labung batu
Di niku rang bupukat, ngeradukon tinemu
Wai lunik jak pematang, pancuran bulung randu
Nyak sakik kalau senang, ki pubandung di niku
Kantu niku mit duwai, tenggarah batang jambu
Kantu niku mak pandai, mak judu kantu niku
Cakak nyak mit pematang, ngibarkon kain handak
Ki judu wallah alam, ki niat mak dapok mak
Mengkudu ki ya kayu, cempaka ki ya ngumbang
Judu ram ki ya laju, bitian ki ram lipang
Semampuk jukuk juyu, maju-majuni sanak
Lambat yu ringkas payu, nutuk pilihmu ki nyak
Kutulis malam kemis, radu di rani sabtu
Cawaku radu habis, tinggal nunggu jak niku
Na kantu reno do puakhi kumpulan Sagata, Pattun dan Adi adi Lampung sa kilu mahap jama sekindua kantu bang wat salah dilom penyampaian tulisan hijo. Tujuan sikam menjaga dalih melestariko adat budaya lappung kalau mawat punah sampai anak cucu gham ghik lebon di akuk hulun. (Sumber adi adi: irfananshory.blogspot.com & pardasuka-pringsewu.blogspot.com) Tabik pun "Gambar: Cindri Yanto"